Testy zawodowe

Ogólna teoria poczucia umiejscowienia kontroli (Locus of Control Theory) została zaprezentowana w ubiegłym wieku przez Juliana Rottera, jako jedna z teorii społecznego uczenia się. Rotter bowiem jako pierwszy dostrzegł i opublikował badania stwierdzające, iż ludzie mają odmienne sposoby interpretowania zdarzeń.

Teoria umiejscowienia poczucia kontroli wskazuje na dwa podstawowe sposoby interpretowania zaszłych zdarzeń:

1. Internaliści - są to osoby o wewnętrznym umiejscowieniu kontroli. Osoby takie mają przekonanie, że ich życiem sterują oni sami, są panami własnych losów. Człowiek taki jest przekonany, iż tylko i wyłącznie on jeden ma wpływ na ważne wydarzenia w swoim życiu, że to od jego aktywności zależy, czy w życiu spotykają go dobre czy też złe wydarzenia.
2. Eksternaliści - osoby o zewnętrznym (zazwyczaj) umiejscowieniu kontroli. Przeciwnie do internalistów, osoby te twierdzą, że niezależnie od ich własnych dokonań i poczynań życie potoczy się swoim torem. Wierzą, iż los każdego człowieka został spisany na długo przed jego narodzinami. Wszelkie dobre i złe wydarzenia przypisują zewnętrznym zjawiskom i czynnikom, że życiem sterują czynniki niezależne od ich świadomego, celowego i zamierzonego wpływu - Bóg, los, przeznaczenie, szczęście, nieświadomość, choroba, itd.

Wg teorii Rottera, ludzie podczas całego swojego życia uczą się wierzyć, że ich losem kierują oni sami, bądź też że kierują nim czynniki od nich samych niezależne. Bywa jednak czasem, iż zmieniamy swoje wierzenia i pod wpływem silnych, przypadkowych zdarzeń przestajemy wierzyć w możliwość kontroli własnego życia.

Nie zdarza się to jednak często, bowiem przekonania co do sprawowania bądź nie sprawowania kontroli nabywamy długimi latami, więc ciężko później zmienić swoje "przyzwyczajenia" z dnia na dzień.

Co ma wpływ na nasze poczucie kontroli?

W jaki sposób kształtujemy swoje osobowości do tak różnych i skrajnych przypadków, w których jedni wierzą jedynie we własne siły, podczas gdy inni skłaniają się w kierunku przeznaczenia i siły wyższe?

Wewnętrzne poczucie umiejscowienia kontroli zależy w głównym wymiarze od nabytych doświadczeń, w których usilnie i cierpliwie zmierzaliśmy do konkretnych rezultatów i z pozytywnych skutkiem udawało się je realizować. Takiemu poczuciu umiejscowienia kontroli sprzyja również wychowanie w najmłodszych latach, w którym istnieje przyzwolenie na samodzielność, dawanie dziecku możliwości decydowania i wybierania przy jednoczesnym ochranianiu go, chwaleniu i okazywaniu miłości. W ten sposób w dziecku budujemy poczucie wartości własnych decyzji i czynów, kontroli nad własnym losem - powodzeniem lub niepowodzeniem.

Zewnętrzne poczucie umiejscowienia kontroli ma miejsce, kiedy w dłuższej perspektywie czasu nabywamy wielu przykrych doświadczeń, kiedy mimo usilnego dążenia do pewnych rezultatów, ostatecznie kończymy z kolejnym niepowodzeniem na koncie. Osoby takie nie mogąc przez długi czas zrealizować założonych celów, mimo olbrzymich wysiłków oraz pokładów cierpliwości, przestają wierzyć we własne możliwości - wtedy też zaczynają wierzyć w siły wyższe - od nikogo niezależne, jak np. instytucje, los, przeznaczenie, etc. Rozwijaniu się takich przekonań sprzyja również wychowanie autokratyczne, rygoryzm, zmienność wymagań i nieprzewidywalność zachowań opiekunów.

Umiejscowienie poczucia kontroli, a życie zawodowe

Zapewne każdy czekał na tą część artykułu, w której należy wyciągnąć wnioski i przeanalizować skutki typu osobowości oraz sam wpływ osobowości na życie zawodowe, rozwój kariery czy inne cechy istotne w przyszłej pracy.

Przede wszystkim trzeba więc wspomnień, iż okryto pozytywne korelację między wysiłkiem wkładanym w rozwiązanie zadania, wytrwałością, ilością sukcesów, zdrowiem i funkcjonowaniem układu odpornościowego i długością życia a poczuciem umiejscowienia kontroli.

Okazuje się bowiem, iż Internaliści są skłonni uczyć się dłużej, pracować wytrwalej i częściej osiągać wyznaczone cele, a tym samym wzbogacać własną karierę zawodową o nowe doświadczenia, wyższe osiągnięcia i późniejsze aspiracje. Osoby te ponadto mają wyższą samoocenę, wierzą w swoje możliwości, są bardziej pewni siebie, mają względnie stabilne poczucie bezpieczeństwa, wyższy poziom samoakceptacji oraz ambicje. Ponadto internalista rzadko kiedy się poddaje, bowiem wierzy, iż cierpliwość i ciężka praca są kluczem do sukcesu w każdej dziedzinie życia.

W przypadku eksternalistów sytuacja bywa trudniejsza, bowiem osoby takie są skłonne do szybszego wycofywania się z powierzonych zadań, wątpienia we własne siły i późniejszego zrzucania winy na siły wyższe i niesprzyjające okoliczności, zamiast na własne lenistwo. Ponadto strony osoby o zewnętrznym poczuciu umiejscowienia kontroli bywają bardziej podporządkowane i zachowują się konformistycznie, oczekując że inni będą podejmować za nie decyzje. Okazują jednak lojalność wobec osób kierujących, posłuszność oraz jednowymiarowość. Cechy takie w niektórych zawodach są wskazane i traktowane jako zalety.

Podsumowując, zarówno internaliści, jak i eksternaliści mają cechy pożądane w pewnych zawodach - w przypadku internalistów znajdziemy więcej indywidualistów, osób twórczych, często też mających predyspozycje i ambicje do stanowisk kierowniczych czy zakładania nawet firm, realizowania własnych pomysłów. Z drugiej strony eksternalistów cechuje duża lojalność i posłuszeństwo, uczynność i poświęcenie, co może być dobrze odbierane w zawodach nie wymagających kreatywności, a trzymania się ściśle określonych procedur.