Testy zawodowe

Do czego dążysz w przyszłości i co jest Twoim głównym, nadrzędnym celem? Wyróżniamy kilka toków rozwoju kariery zawodowej. W niniejszym artykule przyjrzymy się pokrótce każdemu rodzajowi oraz wyszczególnimy charakterystyczne cechy każdej z grup. No i najważniejsze, pokażemy sposoby na poznanie własnego kierunku rozwoju kariery zawodowej.

W artykule tym przyjrzymy się koncepcji wartości oraz kompetencji związanych z planowaniem kariery zawodowej Edgara Scheina i C. Brooklyna Derra.

Panowie Ci powinni być już niektórym znani, ponieważ wiele zdziałali w zakresie doradztwa zawodowego i psychologii pracy. Jeśli mimo to nie było dane Ci o nich usłyszeć, już wyjaśniam. Edgar Schein to profesor popularnej amerykańskiej uczelni MIT, gdzie przez wiele lat nauczał psychologii. Brooklyn Derr również jest znanym psychologiem i pracownikiem Brigham Young University (BYU).

Jak już łatwo możesz się domyślić, artykuł jest oparty na wieloletniej pracy znanych i poważanych ludzi w dziedzinie psychologii. Opracowali oni wspólnymi siłami koncepcję rozwoju kariery zawodowej, w której wydzielili kilka różnych możliwych toków rozwoju zawodowego.

W ujęciu zaproponowanym przez Donalda E. Supera rozwój kariery jest to obejmujący całe życie proces rozwoju postaw, wartości, umiejętności, zdolności, zainteresowań, cech osobowości i wiedzy, odnoszących się do pracy.

Jeśli natomiast mowa o koncepcji Edgara Scheina i C. Brooklyna Derra to jest proces dużo bardziej skomplikowany i postrzegany trójwymiarowo. Główna różnica polega na innym postrzeganiu rozwoju kariery i możliwości rozwoju kariery poziomo, pionowo lub "w głąb" organizacji.

Kariera pozioma zakłada nieustanne poszerzenie swoich kompetencji, dopuszcza zmianę stanowisk i zakresu wykonywanych obowiązków.

Przy karierze "w głąb" organizacji miarą sukcesu jest zdobywanie władzy i wpływów, które wynikają z wieloletniej pracy w tej samej firmie i znajomości jej tajników. Przykładem takich zawodów mogą być kierowcy, portierzy czy sekretarki.

Ostatnim rodzajem kariery jest kariera pionowa, która oznacza ciągły rozwój w górę drabiny organizacyjnej, polegającej na systematycznym podnoszeniu swoich umiejętności w ściśle określonych dziedzinach wiedzy.

Kotwice kariery

Schein na podstawie badań doszedł do wnioski, iż występuje ścisła zależność pomiędzy wyznawanym systemem wartości, kompetencjami, potrzebami a obranym rodzajem kariery.

W wyniku tej analizy wyodrębnił on kilka grup kompetencji zawodowych i nazwał je kotwicami kariery. Wyróżniamy ich osiem rodzajów:

1. Kompetencje menadżerskie. Głównym celem zawodowym jest zdobywanie kolejnych umiejętności menadżerskich, takich jak zarządzanie przedsiębiorstwem, podejmowanie decyzji, dążenie do niezależności finansowej, zarządzanie czasem i inne techniki zwiększające skuteczność i wydajność zarówno swojej, jak i pracy grupy.
2. Kompetencje zawodowe. Nakierowanie się na pracę w jednym, ściśle określonym zawodzie i dążenie do bycia specjalistą i fachowcem w swej branży. Polega na ciągłym rozwoju w tylko jednym kierunku, zdobywając nowe doświadczenia, zwiększając wydajność i produktywność. Osoby o takich kompetencjach rzadko kiedy dążą do objęcia stanowisk kierowniczych.
3. Styl życia. Polega na ścisłym rozdzieleniu życia osobistego od życia zawodowego, co niejako jest objawem wysokiej inteligencji emocjonalnej. Pomaga zachować wyraźną różnicę pomiędzy problemami w pracy i szczęśliwym życiem rodzinnym. Sukces dla ludzi tego typu to coś więcej niż tylko sukces zawodowy i wysokie zarobki.
4. Kreatywność. Przejawia się dążeniem do rozwiązywania nietuzinkowych i nieszablonowych zadań i problemów. Najczęstszym kierunkiem rozwoju jest kariera pozioma, gdzie można wciąż polegać na swej pomysłowości i kreatywności, wciąż poszerzając swoją wiedzę i umiejętności.
5. Bezpieczeństwo i stabilizacja. Dla osób o tym rodzaju kompetencji najważniejsza jest stabilność, najczęściej stała i bezpieczna praca. Osoby tego typu nie będą więc zainteresowane pracą międzynarodową, gdzie koniecznością byłyby częste zmiany miejsca zamieszkania. Najlepiej natomiast spełnią się w pracy bezpiecznej, gdzie kładzie się głównie nacisk na lojalność i emocjonalne przywiązanie pracownika do firmy.
6. Autonomia i niezależność. Do grupy tej należą osoby silnie nastawione na własną niezależność i dowolność wyboru. Osoby, które nie lubię wykonywania ściśle określonych i wyznaczonych zajęć i obowiązków. Ich celem jest praca na stanowisku samodzielnych specjalistów i związana z nimi odpowiedzialność.
7. Poświęcenie dla innych. Osoby o silnie rozwiniętej empatii, chcące pomagać innym, angażujące się w społeczne akcje, podejmując pracę na korzyść innych, wolontariat. Głównym celem w życiu staje się pomoc tym, którzy tego naprawdę potrzebują.
8. Wyzwanie. Zawody, w których wymagana jest spora dawka ryzyka i niepewności, gdzie należy włożyć naprawdę sporo trudu, by osiągnąć dany cel. Podłożem tej pracy jest silna chęć przeciwstawienia się różnym trudnościom i zadaniom pozornie "nie do wykonania". Z tego rodzaju zawodami wiąże się sporo stresu, dlatego człowiek taki charakteryzuje się silną psychiką i osobowością.

W kolejnej swojej pracy Schein poprawił powyższy podział, jak i wprowadził poprawki do swej koncepcji. Ostatecznie w swoim modelu powiązał ze sobą indywidualne i organizacyjne aspekty rozwoju kariery, wyróżniając pięć głównych rodzajów kotwic kariery:

1. kompetencje menadżerskie,
2. kompetencje zawodowe,
3. kreatywność,
4. bezpieczeństwo i stabilizacja,
5. niezależność.

Bardzo zbliżoną koncepcję zaprezentował C. Brooklyn Derr. Według niego każda jednostka w toku rozwoju zawodowego kształtuje swoją orientację w stosunku do pracy. Wtedy też określane są cele i założenia na dalszy rozwój, jak i kierunek rozwoju kariery zawodowej.

Derr wyróżnia następujące orientacje zawodowe:

1. Bezpieczeństwo. Identyfikuje je takie cechy, jak stabilność i lojalność wobec pracodawcy. Wytrwale dążą do celu, którym jest stosunkowe awansowanie do wyższych i lepszych stanowisk w tym samym przedsiębiorstwie. Osoby takie są cierpliwe i dokładne w wykonywaniu swojej pracy, nie lubią ryzyka i preferują stałą pracę.
2. Wolność. W orientacji tej głównym założeniem jest nie uzależnianie się od jednego pracodawcy, wolność i autonomia. Jednostka taka kładzie główny nacisk na dowolność wyborów, lecz jest bardzo pracowita i często też kreatywna, pomysłowa. Mają duże poczucie niezależności i nie są zbytnio zainteresowane awansami.
3. Sukces. Praca i kariera wiąże się głównie z przyjemnością i realizowaniem własnych zainteresowań. Osoby tej grupy dążą do drobnych sukcesów, gdzie będą mogły wykorzystywać wcześniej nabyte umiejętności i doświadczenia, realizować swoje pomysły i działać wg własnego planu. Lubią przygody i wyzwania, choć niekoniecznie nadają się na stanowiska menadżerskie czy kierownicze. Częstszym stanowiskiem dla tej grupy osób jest praca specjalisty w wybranej dziedzinie wiedzy, wysoce wyspecjalizowana i wykonywana z pasją.
4. Równowaga. Dla osób takich ważne jest rozdzielenie obowiązków w pracy z wolnym czasem poświęconym dla rodziny. Istnieje tutaj silna granica pomiędzy życiem zawodowym, a życiem rodzinnym. Sytuacja ta wynika z wysokiej inteligencji emocjonalnej, gdzie jedną z głównych cech jest umiejętność rozdzielenia tych dwóch stron życia.
5. Rozwój. Dla osób tych szczególne znaczenie mają pieniądze i sukces zawodowy. Zainteresowane są szczególnie pionowym rozwojem kariery zawodowej i pięcie się w górę drabiny zawodowej, zdobywając coraz to lepiej opłacalne stanowiska pracy. Osoby takie lubią być nagradzane za efekty swojej pracy, wysuwają pracę na pierwszy plan i chętnie podejmują nowe wyzwania.

Określanie rodzaju kariery zawodowej

Teraz gdy już poznałeś główne rodzaje kariery zawodowej dobrze by było móc określić grupę, do której sam należysz. Należy w tym celu przeanalizować powyższe rodzaje (opisy nie są pełne, wypadałoby sięgnąć do pełnej koncepcji). Następnie w sposób subiektywny przypisać się do najbliższej Ci grupy rozwoju kariery zawodowej.

Jak tego dokonać? Najlepszym sposobem jest wybranie się do psychologa pracy lub doradcy zawodowego, który w pełni profesjonalny i subiektywny sposób dokona takiej analizy i oceny Twojej osoby zawodowej. Sposób ten jest dość kosztowny, lecz bardzo wiarygodny.

Innym sposobem jest skorzystanie z testu na rozwój zawodowy, który zawiera najczęstsze stwierdzenia obrazujące czynności, sposoby postępowania, zachowania oraz sposoby postrzegania otoczenia w różnych zawodach i na różnych stanowiskach pracy. Test taki jest w zupełności oparty na powyższych koncepcjach i dostępny w serwisie Testy zawodowe - psychologia pracy.

Warto także zaznaczyć, iż znajomość swej grupy koncepcji wartości oraz kompetencji związanych z planowaniem kariery zawodowej jest niezwykle ważna. Wiedza ta pozwala bowiem przejść od razu do działania w swoim "terytorium" mocnych stron i cech. Wiedza o swoim życiu zawodowym jest zawsze bardzo cenna i pomaga lepiej ukształtować Twój dalszy rozwój, nie pozostawaj więc wobec tego tematu obojętny, weź się w garść i zrób coś ze swoim życiem!